Οκτώ σημεία και πολλά «αγκάθια»

Σε έναν ακόμη μαραθώνιο διαβουλεύσεων, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας με την Τουρκία για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, αναμένεται να εξελιχθεί η σημερινή κρίσιμη Σύνοδος Κορυφής που ξεκινάει στις 4 το απόγευμα (ώρα Ελλάδος) στις Βρυξέλλες.

Αύριο στις 11 το πρωί (ώρα Ελλάδος), οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα έχουν πρόγευμα εργασίας με τον Τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, με στόχο να συμφωνήσουν σε ένα κοινό σχέδιο μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης.

Τα οκτώ σημεία του προσχεδίου

Το προσχέδιο της συμφωνίας κυκλοφορεί σε μέσα ενημέρωσης ήδη από το βράδυ της Τετάρτης, καθώς ο Ντόναλντ Τουσκ το παρέδωσε στους ηγέτες των κρατών μελών.

Τα οκτώ βασικά σημεία του προσχεδίου είναι τα ακόλουθα:

1. Όλοι οι νέοι παράτυποι μετανάστες που έρχονται από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Όλοι οι μετανάστες που έρχονται στα νησιά θα καταγράφονται και όσοι δεν κάνουν αίτηση ασύλου ή εκείνοι των οποίων η αίτηση ασύλου απορρίπτεται θα επιστρέφονται στην Τουρκία. Η Τουρκία και η Ελλάδα, με την συνδρομή των θεσμών και οργάνων της ΕΕ, θα λάβουν τα απαραίτητα μέτρα και θα συμφωνήσουν διμερώς σε κάθε αναγκαία ρύθμιση, συμπεριλαμβανόμενης και της παρουσίας Τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά, για να διασφαλιστεί η συνεργασία και η ομαλή λειτουργία των ρυθμίσεων αυτών. Τα έξοδα θα καλυφθούν από την ΕΕ. Οι μετανάστες που βρίσκονται ήδη στα ελληνικά νησιά θα μεταφερθούν σε κέντρα υποδοχής στην ηπειρωτική Ελλάδα.
2. Για κάθε Σύρο που θα επιστρέφεται από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία, άλλος Σύρος θα επανεγκαθίσταται από την Τουρκία στην Ε.Ε. Προτεραιότητα θα δίνεται σε πρόσφυγες που δεν έχουν προσπαθήσει να μπουν παράτυπα ή δεν έχουν μπει στο παρελθόν παράτυπα στην Ε.Ε. Σε περίπτωση που καλυφθούν οι θέσεις προσφύγων που έχουν προβλεφθεί, θα αναθεωρηθεί ο μηχανισμός.
3. Η Τουρκία θα λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα να εμποδίσει τη δημιουργία νέων θαλάσσιων ή χερσαίων μεταναστευτικών οδών από την Τουρκία στην Ε.Ε. και θα συνεργαστεί με γειτονικές χώρες και την Ε.Ε. για το σκοπό αυτό.
4. Όταν έχουν σταματήσει ή τουλάχιστον μειωθεί σημαντικά οι παράνομοι είσοδοι είσοδοι μεταξύ της Τουρκίας και της Ε.Ε., θα ενεργοποιηθεί το Εθελοντικό Σχέδιο Ανθρωπιστικής Εισόδου και τα μέλη της Ε.Ε. θα συνδράμουν σε εθελοντική βάση στο σχέδιο αυτό.
5. Θα επιταχυνθεί η διαδικασία κατάργησης της βίζας για Τούρκους υπηκόους που ταξιδεύουν στην Ε.Ε. το αργότερο μέχρι το τέλος του Ιουνίου του 2016.
6. Η Ε.Ε., σε συνεργασία με την Τουρκία, θα επιταχύνει την καταβολή της αρχικής χορήγησης των 3 δισ. ευρώ για τους πρόσφυγες στην Τουρκία και θα διασφαλίσει χρηματοδότηση για άτομα που βρίσκονται υπό προσωρινή προστασία στην Τουρκία πριν από το τέλος Μαρτίου. Το ανώτατο όριο που μπορεί να δοθεί στην Τουρκία από την Ε.Ε. για τους πρόσφυγες είναι άλλα 3 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2018.
7. Η Ε.Ε., σε συνεργασία με την Τουρκία, θα προετοιμαστεί για την απόφαση του ανοίγματος νέων κεφαλαίων στις διαπραγματεύσεις για ένταξη στην Ε.Ε. το συντομότερο δυνατόν, βάσει των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του περασμένου Οκτωβρίου (το Κεφάλαιο 17 άνοιξε τον περασμένο Δεκέμβριο).
8. Η Ε.Ε. και τα μέλη της θα συνεργαστούν με την Τουρκία σε κάθε κοινή προσπάθεια για τη βελτίωση των ανθρωπιστικών συνθηκών στη Συρία, η οποία θα επιτρέψει στον πληθυσμό της χώρας και τους πρόσφυγες να ζήσουν σε περιοχές που είναι περισσότερο ασφαλείς.

Μέτωπα και επιδιώξεις

Τα θέματα που μένει να αποσαφηνιστούν από τους Ευρωπαίους ηγέτες είναι πολλά και ακανθώδη. Το πλέον αμφιλεγόμενο είναι το θέμα της επανεγκατάστασης των προσφύγων και της αρχής του «ένας προς ένας». 

Ανοιχτό, επίσης, παραμένει το ζήτημα της επιστροφής των προσφύγων και τα νομικά ζητήματα που συνδέονται με αυτό. Άλλο ζήτημα είναι πως θα αποτραπεί η εμφάνιση νέων μεταναστευτικών διαδρομών, χερσαίων και θαλάσσιων από την Τουρκία στην Ευρώπη.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει, επίσης, να εξετάσουν τα οικονομικά και πολιτικά ανταλλάγματα που ζητά η Άγκυρα. Οι 28 αναμένεται να επιταχύνουν την εκταμίευση των αρχικών 3 δισ. ευρώ για τους Σύρους, υπό καθεστώς προσωρινής προστασίας στην Τουρκία, ενώ θα συζητήσουν υπό ποιες προϋποθέσεις και κατά πόσο είναι διατεθειμένοι να διαθέσουν στην Άγκυρα επιπλέον 3 δισ. ευρώ.

Σχετικά με το θέμα της απελευθέρωσης της βίζας για τους Τούρκους πολίτες, είναι σαφές ότι η Άγκυρα πρέπει να εκπληρώσει και τα 72 κριτήρια, ενώ σε ό,τι αφορά το άνοιγμα των ενταξιακών κεφαλαίων, επισημαίνεται ότι η Άγκυρα θα πρέπει να πληροί συγκεκριμένους όρους και ότι κανείς δεν μπορεί να προδικάσει το αποτέλεσμα των διαβουλεύσεων σε πολιτικό επίπεδο.

Ο πρόεδρος της ΕΕ.. Ντ. Τουσκ, πάντως, έχει επισημάνει ότι πρέπει να βρεθεί ο τρόπος έτσι ώστε η γενικότερη διαδικασία της αναζωογόνησης των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας, να αποτελέσει «ευκαιρία» για να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού.

FT: Τα πέντε «αγκάθια» για την Ελλάδα

Την ίδια στιγμή, πάντως, υπάρχουν αρκετά ζητήματα τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα, με τους Financial Times να αναλύουν σε δημοσίευμά τους τα «αγκάθια» της προωθούμενης συμφωνίας.

Γράφουν οι FT:

Η Ελλάδα πρέπει να εξετάσει και να διορθώσει επιμελώς τους νόμους περί ασύλου μέσα σε λίγες ημέρες ώστε να «κατοχυρώσει» την Τουρκία ως «ασφαλή χώρα», η οποία θα μπορέσει να δεχθεί αιτούντες άσυλο.

Το επόμενο βήμα είναι ακόμη πιο δύσκολο: Υπάρχουν περίπου 8.000 πρόσφυγες και μετανάστες σε ελληνικά νησιά, όπως η Λέσβος και η Χίος. Αξιωματούχοι αναφέρουν ότι ιδανικά αυτοί θα πρέπει να έχουν μεταφερθεί (σ.σ. στην ηπειρωτική Ελλάδα) πριν από την ημερομηνία κλειδί, όταν και θα αρχίσουν οι επαναπροωθήσεις επισήμως.

Ωστόσο, οι ελληνικές υποδομές είναι ελλιπείς. Στην ηπειρωτική Ελλάδα βρίσκονται ήδη περίπου 40.000 πρόσφυγες και μετανάστες και η «ανάμειξη» δύο διαφορετικών ομάδων (εκείνοι που είναι παγιδευμένοι, περιμένοντας να μετεγκατασταθούν στην ευρώπη και εκείνοι που θα σταλούν απευθείας στην Τουρκία) μπορεί να έχει άσχημη κατάληξη.

Δημιουργώντας ένα λειτουργικό σύστημα ασύλου στην Ελλάδα

«Απαράδεκτο», «εξευτελιστικό» και «ανθυγιεινό» είναι μερικές από τις λέξεις που χρησιμοποιήθηκαν για να περιγραφεί το ελληνικό σύστημα ασύλου όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων απαγόρευσε στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να στέλνουν στην Ελλάδα αιτούντες ασύλου το 2011.

Κι όμως το ελληνικό σύστημα θα είναι από εδώ και στο εξής το βασικό σημείο της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η Ελλάδα είναι το μέρος όπου χιλιάδες αιτούντες ασύλου θα βρεθούν, θα καταγραφούν, τα φιλοξενηθούν και θα επιστραφούν στην Τουρκία.

Αυτό απαιτεί περισσότερο ανθρώπινο δυναμικό, ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου. Όλοι είναι απαραίτητοι, από δικαστές έως έναν μικρό στρατό μεταφραστών. «Είμαστε πολύ μακριά από το να έχουμε ανθρώπους, πόσο μάλλον εκπαιδευμένους ανθρώπους» είπε ένας Ευρωπαίος αξιωματούχος, ο οποίος εμπλέκεται στις ετοιμασίες.

Ένα αίτημα για άσυλο υποτίθεται ότι χρειάζεται μια εβδομάδα για να επεξεργαστεί, με βάσει το σχέδιο της ΕΕ. Ωστόσο, οι νομικές ενστάσεις πολλαπλασιάζονται καθώς οι Βρυξέλλες προσπαθούν να προστατευθούν απέναντι σε δικαστικές προκλήσεις.

Αυτό απαιτεί την αξιολόγηση κάθε ξεχωριστής περίπτωσης και μια συνέντευξη. Οι αιτήσεις πρέπει να επεξεργάζονται γρήγορα, αλλά όχι πολύ γρήγορα (Τον περασμένο Οκτώβριο η Κομισιόν άσκησε κριτική στην Ουγγαρία η οποία απέρριπτε αιτήσεις μέσα σε μια ώρα).

Πιο δύσκολη είναι η διαδικασία των εφέσεων, τις οποίες πρέπει να ακούσει ένας δικαστής. Εάν η Ελλάδα αποτύχει να ξεπεράσει τα όποια νομικά κωλύματα δικαστές στην Ελλάδα, το Λουξεμβούργο ή το Στρασβούργο θα μπορούσαν να φθάσουν σε μια συμφωνία. «Αυτό θα έβαζε ένα "στοπ" σε ολόκληρο το σύστημα» είπε ένας ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος.

Η διαχείριση μη συνεργάσιμων μεταναστών και προσφύγων

Τα λεγόμενα hotspots στην Ελλάδα είχαν ανακοινωθεί τον Σεπτέμβρη, ωστόσο τα κέντρα ταξινόμησης και καταγραφής μόλις τώρα παίρνουν μορφή. Μπορούν να φιλοξενήσουν περίπου 8.050 αφίξεις, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο ο ρόλος τους αναμένεται να αλλάξει δραστικά.

Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά η πολιτική επιστροφών, τα hotspots δεν πρέπει να λειτουργούν μόνο ως κέντρα καταγραφής, αλλά και ως κέντρα κράτησης. Τα κέντρα αυτά θα μετατραπούν σε εγκαταστάσεις κράτησης, με βάση τους κανόνες της Ε.Ε., από τα οποία οι μετανάστες που θα επιστραφούν δεν θα μπορούν να αποδράσουν. Αυτό απαιτεί περισσότερους φράχτες, καλύτερες προφυλάξεις για διανυκτέρευση και περισσότερους φρουρούς ασφαλείας.

Αυτή είναι μια φρικτή πρόκληση. Η έρευνα που έκανε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, στην έρευνα που έκανε τον Φεβρουάριο, κατέγραψε πως σχεδόν οι μισοί από τους Σύρους πρόσφυγες είναι παιδιά. Ορισμένοι από τους κρατούμενους θα είναι απελπισμένοι και οργισμένοι μπροστά στο ενδεχόμενο απέλασης, έχοντας ρισκάρει τις ζωές τους σε ένα ταξίδι το οποίο πιθανότατα κόστισε όλες τις οικονομίες τους. Το ρίσκο της αναταραχής είναι υψηλό.

Η πίεση μάλλον θα είναι απαραίτητη, τουλάχιστον για να μπουν οι αιτούντες άσυλο σε πλοία και λεωφορεία ώστε να επιστρέψουν στην Τουρκία. Χωρίς ένα λειτουργικό σύστημα το ρίσκο αποδράσεων θα είναι υψηλό. Όλα αυτά, βέβαια, πρέπει να πραγματοποιηθούν στα νησιά όπου υπολειτουργεί ο κρατικός μηχανισμός.
http://www.efsyn.gr