ΤΑ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΕΜΦΑΝΙΖΟΥΝ ΑΝΟΔΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ

Προσοχή! Η ελονοσία χτυπά ξανά την πόρτα μας

Της Ελένης Πετροπούλου

Υπαρκτό χαρακτηρίζουν οι ειδικοί επιστήμονες του Κέντρο Ελέγχου Πρόληψης Νοσημάτων, το ενδεχόμενο «επιστροφής» της ελονοσίας στη χώρα μας! Από το 2015 μέχρι σήμερα, τα εγχώρια κρούσματα ελονοσίας εμφανίζουν ανοδική πορεία, αυξάνοντας μάλιστα τον αριθμό των «ευάλωτων» περιοχών. Συγκεκριμένα, το 2016 -έως τις 11/08/2016- στην Ελλάδα έχουν δηλωθεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ, 65 κρούσματα ελονοσίας, εκ των οποίων τα 61 έχουν χαρακτηρισθεί εισαγόμενα, δηλαδή προσβλήθηκαν σε χώρα του εξωτερικού.

Από τα 61 εισαγόμενα κρούσματα ελονοσίας, τα 50 (82%) αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες (43 από χώρες της Ινδικής χερσονήσου και 7 από χώρες της Αφρικής) και τα 11 κρούσματα αφορούσαν σε ταξιδιώτες που επέστρεψαν από ενδημική χώρα της Αφρικής. Από τα 50 κρούσματα ελονοσίας που αφορούσαν σε μετανάστες από ενδημικές χώρες, τα 7 καταγράφηκαν σε κέντρα φιλοξενίας μεταναστών-προσφύγων σε νήσους του Βόρειου Αιγαίου.

Ωστόσο, για 4 ασθενείς υπάρχουν ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης το 2016 (έως 11/8/2016). Συγκεκριμένα, ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης υπάρχουν σε:

έναν ασθενή με πιθανό τόπο έκθεσης έναν οικισμό στη Δημοτική Ενότητα Λαρισσού του Δήμου Δυτικής Αχαΐας Π.Ε. Αχαΐας, έναν ασθενή με πιθανό τόπο έκθεσης έναν οικισμό στη Δημοτική Ενότητα Βουπρασίας του Δήμου Ανδραβίδας-Κυλλήνης Π.Ε. Ηλείας, δύο ασθενείς με πιθανό τόπο έκθεσης έναν οικισμό στη Δημοτική Ενότητα Κορώνειας του Δήμου Λαγκαδά Π.Ε. Θεσσαλονίκης.

Μάλιστα στις περιοχές όπου καταγράφηκε εγχώρια μετάδοση ελονοσίας το 2016, το ΚΕΕΛΠΝΟ, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές δημόσιας υγείας, ενημέρωσε πόρτα-πόρτα τον τοπικό πληθυσμό σχετικά με τη νόσο της ελονοσίας και τα ενδεικνυόμενα μέτρα προστασίας από τα κουνούπια, κατά τη διάρκεια της διερεύνησης της εστίας των κρουσμάτων, ενώ επιπρόσθετα σε ορισμένες περιοχές πραγματοποιήθηκαν και τοπικές συναντήσεις ενημέρωσης κοινού.

Στην έκθεση του Κέντρου, επισημαίνεται ότι «παρά την εξάλειψη της ελονοσίας από τη χώρα μας το 1974, το ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της νόσου είναι υπαρκτό σε ευάλωτες περιοχές της Ελλάδας, όπου συνδυάζεται η παρουσία ικανού πληθυσμού του κατάλληλου διαβιβαστή (ανωφελούς κουνουπιού) με την παρουσία ασθενών με ελονοσία που έρχονται από ενδημικές για την ελονοσία χώρες».

Μετά την πρόσφατη κορύφωση εγχώριας μετάδοσης της ελονοσίας το 2011, ο αριθμός των καταγεγραμμένων κρουσμάτων με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης ακολούθησε πτωτική πορεία τα επόμενα έτη και μηδενίσθηκε το 2014. Ωστόσο, το 2015 καταγράφηκαν ξανά στη χώρα 6 εγχώρια κρούσματα ελονοσίας, σε νέες και παλαιές περιοχές μετάδοσης, και το 2016 (έως τις 11/08/2016), καταγράφηκαν 4 εγχώρια κρούσματα ελονοσίας, σε νέες περιοχές μετάδοσης. Οι περιοχές αυτές έχουν όλα τα χαρακτηριστικά των ευάλωτων περιοχών, δηλαδή είναι αυξημένου κινδύνου για τη μετάδοση της ελονοσίας.

Μάλιστα, για τις αυξημένου κινδύνου περιοχές, το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας έχει λάβει συγκεκριμένα μέτρα και συγκεκριμένα:

• Αποκλεισμό από την αιμοδοσία ατόμων που κατοικούν και εργάζονται στις ευάλωτες περιοχές.

• Εγρήγορση των κλιμακίων αιμοληψίας των Υπηρεσιών Αιμοδοσίας για τη λήψη ατομικού και οικογενειακού ιστορικού και αυστηρότητα για την τήρηση των Κανονισμών Επιλογής του Αιμοδότη.

• Αναβολή για διάστημα 6 μηνών πληθυσμιακών αιμοληψιών στις επηρεαζόμενες περιοχές.

• Αποκλεισμό από την αιμοδοσία επισκεπτών από τις επηρεαζόμενες περιοχές για διάστημα 6 μηνών μετά την επιστροφή τους.

Επιδημιολογικά δεδομένα ελονοσίας στην Ελλάδα

Η Ελλάδα ήταν χώρα ενδημική για την ελονοσία μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 60. Από το 1946 έως το 1960 εφαρμόστηκε εντατικό Εθνικό Πρόγραμμα Εκρίζωσης της νόσου. Η Ελλάδα θεωρείται «χώρα ελεύθερη ελονοσίας» από το 1974.

Έκτοτε και μέχρι και το 2010 καταγράφονταν πανελλαδικά ετησίως περίπου 20 - 50 κρούσματα που σχετίζονταν (στη μεγάλη τους πλειοψηφία) με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα.

Σποραδικά κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης, δηλαδή κρούσματα χωρίς ιστορικό ταξιδιού σε ενδημική χώρα, δηλώθηκαν τα έτη 1991, 1999 και 2000, ενώ από το 2009 έως το 2013 κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης καταγράφηκαν κάθε έτος στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα:

• το 2009 καταγράφηκαν πανελλαδικά 7 κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (6 κρούσματα στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 1 κρούσμα στην Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε.) Ανατολικής Αττικής),

• το 2010 καταγράφηκαν 4 κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (1 κρούσμα στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας, 2 κρούσματα στην Π.Ε. Βοιωτίας και 1 κρούσμα στην Π. Ε. Ανατολικής Αττικής),

• το 2011 καταγράφηκαν πανελλαδικά 42 κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό μετακίνησης (36 στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 6 στις Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, Βοιωτίας, Εύβοιας και Λάρισας),

• το 2012 καταγράφηκαν 20 κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (10 στο Δήμο Ευρώτα Λακωνίας και 10 στις Π.Ε. Ανατολικής Αττικής, Βοιωτίας, Καρδίτσας, Ξάνθης) και

• το 2013 καταγράφηκαν 3 κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης (2 στην Π.Ε. Εβρου και 1 στην Π.Ε. Καρδίτσας).

• το 2014 δεν καταγράφηκε κανένα κρούσμα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης

• το 2015 καταγράφηκαν 6 κρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης.

Οι περισσότερες προσβεβλημένες περιοχές ήταν αγροτικές, μη τουριστικές, κοντά σε υγροτόπους, με μεγάλους πληθυσμούς μεταναστών από ενδημικές χώρες.

Τι είναι η ελονοσία;

Η ελονοσία (malaria) είναι λοιμώδης νόσος που προκαλείται από το παράσιτο «πλασμώδιο» της ελονοσίας και μεταδίδεται κυρίως μέσω νυγμού (τσιμπήματος) μολυσμένου ανωφελούς κουνουπιού (Anopheles). Πέντε είναι τα γνωστά είδη πλασμωδίων που προσβάλλουν τον άνθρωπο: Plasmodium falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malarlae και P. knowlesi.

Τα συμπτώματα της νόσου (παροξυσμικό έντονο ρίγος, υψηλός πυρετός, εφίδρωση, γενική αδιαθεσία, κεφαλαλγία και μυαλγίες) εμφανίζονται συνήθως μία έως τέσσερις εβδομάδες μετά τη μόλυνση, ενώ συχνά παρατηρούνται υποτροπές (έως και πέντε χρόνια μετά), κυρίως σε μόλυνση από το Plasmodium vivax. Η ελονοσία θεραπεύεται αποτελεσματικά με τη χρήση ειδικών ανθελονοσιακών φαρμάκων.

Η νόσος ενδημεί -με συνεχιζόμενη μετάδοση- σε 95 χώρες του πλανήτη, κυρίως στην υποσαχάρια Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική. Στην Ελλάδα η νόσος εκριζώθηκε το 1974, μετά από εντατικό και επίπονο πρόγραμμα καταπολέμησης (1946 - 1960). Μέχρι και το 2008 καταγράφονταν στην Ελλάδα περίπου 20 - 50 κρούσματα ετησίως που σχετίζονταν (στη μεγάλη τους πλειοψηφία) με ταξίδι ή παραμονή σε ενδημική για την ελονοσία χώρα. ‘

Εως το 2008 δηλώθηκαν στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. λίγα σποραδικά κρούσματα ελονοσίας χωρίς ιστορικό ταξιδιού, τα έτη 1991, 1999 και 2000, από διάφορες περιοχές της χώρας, τα οποία θεωρούνται μεμονωμένα συμβάντα τοπικής μετάδοσης του πλασμωδίου.

Τα τελευταία έτη, ωστόσο, από το 2009 και μετά, κρούσματα ελονοσίας με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης καταγράφονται σχεδόν κάθε έτος, σε διάφορες περιοχές της χώρας, κυρίως ως σποραδικά κρούσματα, αλλά και σε συρροές (τα έτη 2011-2012).

Προτεινόμενες οδηγίες προς ταξιδιώτες στην Ελλάδα

Το ΚΕΕΛΠΝΟ βάσει της επιδημιολογικής εικόνας του νοσήματος και των εφαρμοζόμενων μέτρων πρόληψης, θεωρεί ότι ο κίνδυνος μετάδοσης της ελονοσίας σε ταξιδιώτες στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά χαμηλός. Για το λόγο αυτό, δεν συνιστά λήψη προληπτικής φαρμακευτικής αγωγής έναντι της ελονοσίας, σε άτομα που σκοπεύουν να επισκεφτούν οποιαδήποτε περιοχή της χώρας, στην οποία έχουν εμφανιστεί ως σήμερα κρούσματα με ενδείξεις εγχώριας μετάδοσης της νόσου. Παρόλα αυτά, τονίζεται η ανάγκη λήψης όλων των προτεινόμενων μέτρων για την ατομική προστασία από τα κουνούπια, κατά την περίοδο κυκλοφορίας τους.

Μέτρα πρόληψης της ελονοσίας

1. Μέτρα προστασίας από τα κουνούπια:

Σχετικά με τα μέτρα προστασίας από τα κουνούπια, θα πρέπει να λαμβάνουμε όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα, σε όλες τις περιοχές της χώρας, δηλαδή μέτρα:

• για να αποφεύγουμε τα τσιμπήματα των κουνουπιών για να μειώνουμε τις εστίες που αποθέτουν τα αβγά τους γύρω μας (στο σπίτι και στην αυλή μας), απομακρύνοντας τα στάσιμα νερά (ακόμη και μικρές συλλογές νερού) και καλύπτοντας όσες συλλογές νερού δεν μπορούμε να απομακρύνουμε.

Αναλυτικότερα:

Αποφεύγετε τα τσιμπήματα των κουνουπιών και μειώστε τον πληθυσμό τους γύρω από το σπίτι, με...

• Χρήση έντομο απωθητικών στο ακάλυπτο δέρμα και επάνω από τα ρούχα, κυρίως όταν είμαστε έξω από το σπίτι (προσοχή στις οδηγίες χρήσης).

• Χρήση κατάλληλων ενδυμάτων που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια, ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα).

• Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.

• Χρήση κουνουπιέρας κατά τη διάρκεια του ύπνου.

• Αντικουνουπικά πλέγματα (σήτες) στα ανοίγματα του σπιτιού.

• Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών.

• Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων.

• Χρήση εντομοκτόνων στον αέρα (προσοχή στις οδηγίες χρήσης).

• Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου, ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους.

• Κούρεμα γρασιδιού, θάμνων και φυλλωσιών, όπου βρίσκουν καταφύγιο ενήλικα κουνούπια.

• Πότισμα κατά προτίμηση τις πρωινές ώρες.

• Καθαρισμό των αγριόχορτων και της βλάστησης από επιφανειακά νερά.

• Επιπρόσθετα, είναι καθοριστικής σημασίας η έγκαιρη και συστηματική εφαρμογή ολοκληρωμένων προγραμμάτων καταπολέμησης κουνουπιών από τις τοπικές αρχές (περιφέρειες, δήμους), στην αρμοδιότητα των οποίων υπάγεται η υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών.

2. Μέτρα πρόληψης που πρέπει να λαμβάνουμε ως ταξιδιώτες σε ενδημικές για την ελονοσία χώρες.

Όσοι σκοπεύουν να ταξιδέψουν σε οποιαδήποτε χώρα του εξωτερικού θα πρέπει εγκαίρως να ενημερώνονται για τα νοσήματα που ενδημούν στη χώρα αυτή και να λαμβάνουν εγκαίρως τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα (π.χ. για την προφύλαξη από την ελονοσία σε ταξίδι σε ενδημική χώρα: μέτρα ατομικής προστασίας από κουνούπια, χημειοπροφύλαξη).

http://www.imerisia.gr