Ημερίδα για το Κάστρο της Άρτας

Ημερίδα για το Κάστρο της Άρτας

Η αξιοποίηση του Ξενία σε πρώτη γραμμή

Στο Κάστρο της Άρτας, την ιστορική του αξία και την αξιοποίηση του Ξενία στρέφεται με μεγαλύτερη ένταση πλέον το ενδιαφέρον των αρμοδίων υπηρεσιών αλλά και των τοπικών φορέων ακόμη και των πολιτών. Πέρασαν πολλά χρόνια αφότου το πάλαι ποτέ σημείο αναφοράς για την Άρτα έχει απομακρυνθεί από την καθημερινότητα των πολιτών και το Ξενία ερημώνει ολοένα και περισσότερο, μένοντας ανενεργό. Τόσο που ο δημιουργός του, καθηγητής αρχιτεκτονικής Διονύσιος Ζήβας να δηλώνει ότι δεν επιθυμεί καν να το επισκεφθεί γιατί είναι βέβαιος ότι η εικόνα θα τον λυπήσει.

Ωστόσο με βάση τις ανακοινώσεις που έγιναν στην ημερίδα με θέμα το Κάστρο της Άρτας το βράδυ της Τετάρτης, από πλευράς του δημάρχου Αρταίων Γιάννη Παπαλέξη, όλα δείχνουν ότι ο κύβος ερρίφθη, καθότι, σύμφωνα με τον επίλογό του στην ημερίδα, στην επόμενη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου θα συζητηθεί το θέμα της αξιοποίησης του χώρου του Ξενία που έχει πλέον περάσει από τον Εθνικό Οργανισμό Τουρισμού στο Δήμο. «Μέχρι τον Δεκέμβριο θα έχουμε στον αέρα τον διαγωνισμό για την αξιοποίηση στην κατεύθυνση που θα αποφασίσουμε», είπε από βήματος ο κ. Παπαλέξης, ο οποίος εξάλλου πρόσθεσε ότι άμεσα θα ολοκληρωθεί μελέτη, η οποία θα παραδοθεί στο Δήμο και αφορά το φωτισμό του Μεσαιωνικού Κάστρου της Άρτας καθώς και τον αντίστοιχο της Παρηγορήτριας με νέα σύγχρονα μέσα και τον πιο προχωρημένο τεχνικά και αισθητικά τρόπο που αναφέρεται σε ανάδειξη και φωτισμό ιστορικών μνημείων σε διεθνές επίπεδο.

Το ενδιαφέρον της τοπικής κοινωνίας πάντως στην εν λόγω ημερίδα καταγράφηκε απόλυτα καθότι η αίθουσα γέμισε από κόσμο που παρέμεινε μέχρι το τέλος. Και μάλιστα η διάρκειά της ξεπέρασε τις 2,5 ώρες φτάνοντας σε χρόνο 2 ώρες και 57 λεπτά χωρίς ωστόσο να εγκαταλείψει την αίθουσα του Συλλόγου Σκουφάς κανένας. Μάλιστα το ενδιαφέρον όλων των παρισταμένων μεταξύ των οποίων και πολλοί εκπρόσωποι συλλογικών φορέων παρέμεινε αμείωτο μέχρι το τέλος.

Επρόκειτο για μια συνδιοργάνωση από πλευράς της 18ης Εφορείας Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και του Δήμου Αρταίων, στην οποία η διαδοχικές εισηγήσεις με πρώτη εκείνη της αναπληρώτριας προϊσταμένης Βαρβάρας Παπαδοπούλου, ανέδειξαν πόσο σημαντικό μνημείο είναι για την Άρτα το Κάστρο αλλά και πόσο μεγάλη σημασία έχει η πόλη να επανακτήσει την επαφή με το χώρο αυτό μέσω της λειτουργικότητας του Ξενία.

Ιστορικότητα του Κάστρου

Η κ. Παπαδοπούλου αναφέρθηκε στην ιστορικότητα του Κάστρου επισημαίνοντας ότι με βάση τα θεμέλιά του είναι κατασκευασμένο στα μέσα του 4ου αιώνα, ενώ για τα πρώτα στοιχεία που υπάρχουν αφορούν σε περιγραφές ξένου περιηγητή και ανάγονται στο 1165, όπου αναφέρεται  ότι μέσα σε αυτό ζούσαν 100 Εβραίοι. Επίσης σημειώθηκε ότι στοιχεία όπως τμήμα μεγάλου κτηρίου το οποίο σώζεται στο χώρο ανάγουν την λειτουργία του ως διοικητήριο των ηγεμόνων του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Από τότε άλλαξε πολλές φορές χέρια και όπως τονίστηκε έχει δεχτεί στο πέρασμα των χρονών από την Αρχαία Αμβρακία, μέχρι την περίοδο της Τουρκοκρατίας παρεμβάσεις, σε διάφορες περιόδους. Όλες αποτυπώνονται στα τοιχώματα του. Πιο πρόσφατη είναι εκείνη που έγινε από τον Αλί Πασά και αφορά στον κυκλικό προμαχώνα όπου βρίσκεται σήμερα το υπαίθριο θέατρο, που αναφέρεται ως «ούτς καλέ» που σημαίνει κλειστό κτίριο.

Τα στοιχεία που αναφέρθηκαν ήταν πάρα πολλά και η ημερίδα προσέγγισε με επιστημονικό τρόπο το Μεσαιωνικό Κάστρο, μέχρι τη σημερινή παρέμβαση, η οποία γίνεται από το ΕΣΠΑ. Η κ. Παπαδοπούλου μνημόνευσε στην ομιλία της την προϊσταμένη της 18ης ΕΒΑ από την ίδρυση της υπηρεσίας στην Άρτα Αφέντρα Μουτζάλη, για το γεγονός ότι ενέταξε το συγκεκριμένο έργο στο ΕΣΠΑ, το οποίο έχει αρχίσει να υλοποιείται με σωστικές και αναστηλωτικές εργασίες σε όλη την έκταση των τειχών και θα ολοκληρωθεί το 2015.

Με την υπογραφή Ζήβα

Αίσθηση προκάλεσε η εισήγηση του αρχιτέκτονα Διονύση Ζήβα, του οποίου την υπογραφή φέρει το Ξενία της Άρτας. Μετά από πολλά χρόνια βρέθηκε στην πόλη μας και δήλωσε συγκινημένος για το λόγο αυτό. Ο κ. Ζήβας αναφέρθηκε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’50 της πρώτης μεταπολεμικής ειρηνικής δεκαετίας – μετά από εκείνη τη φρικτή του 40 -49 οι ελληνικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να επενδύσουν στον τουρισμό που θα έφεραν έσοδα για την χώρα αλλά και να συμβάλουν στην ανάπτυξη της επαρχίας η οποία είχε υποφέρει τα προηγούμενα χρόνια πάρα πολλά δεινά. Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 ξεκινάμε ως ένα πρώτο βήμα η κατασκευή των πρώτων τεσσάρων Ξενοδοχείων σε τέσσερις σημαντικούς τουριστικούς προορισμούς. Ήταν το hotel du lac στην Καστοριά, το ξενοδοχείο στους Δελφούς, ο Αμφιτρύωνας στο Ναύπλιο και το ξενοδοχείο της Μυκόνου. Λίγο αργότερα περί το ’56 αποφασίζεται να δημιουργηθεί Τεχνική Υπηρεσία στον ΕΟΤ, που στελεχωμένη με τους κατάλληλους αρχιτέκτονες και  μηχανικούς θα αναλάμβανε το σχεδιασμό και την κατασκευή μιας σειράς ξενοδοχείων και συναφών τουριστικών εγκαταστάσεων που θα εντάσσονταν σε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα αυτό που αργότερα έγινε γνωστό με το όνομα ΞΕΝΙΑ. Έχοντας το όνομα Ξενία και κοινά χαρακτηριστικά αυτά τα ξενοδοχεία θα αποτελούσαν τα πρότυπα μιας νέας αρχιτεκτονικής  και επιδεικνύονταν ως δείγματα στην ιδιωτική πρωτοβουλία προς μίμηση. Επικεφαλής του τμήματος μελετών της υπηρεσίας τοποθετήθηκε ο πολύ γνωστός τότε Αρχιτέκτονας Άρης Κωνσταντινίδης και το Τμήμα στελεχώθηκε με έξι νεώτερους αρχιτέκτονες που προσελήφθησαν με συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου. Ένας εξ αυτών των έξι ήταν ο ομιλητής σας», είπε ο κ. Ζήβας.

Επιλογή των θέσεων

Στην ομιλία του συνέχισε αναφερόμενος στην επιλογή των θέσεων των Ξενία. Εξήγησε ότι έγινε από την διοίκηση του ΕΟΤ καθώς επίσης και τα μεγέθη τους όπως και η χρο9νική και χωρική μεταξύ τους σχέση. Καθοριστικός παράγοντας τότε για το χώρο κατασκευή τους ήταν η πορεία κάποιων αξόνων, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο μονάδων παροχής τουριστικών υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση των ξένων επισκεπτών πάνω σε αυτούς τους άξονες. Ένας τέτοιος άξονας και να θυμάμαι καλά δημιουργήθηκε στην Δυτική Ελλάδα Αιτωλοακαρνανία και Ήπειρο και περιελάμβανε το Ξενία Μεσολογγίου, το τουριστικό περίπτερο κοντά στο Φράγμα του Αχελώου, το Ξενία Ιωαννίνων, το Ξενία Άρτας και της λιμενικές εγκαταστάσεις της Ηγουμενίτσας.

Τότε είχε εγκαινιαστεί και η γραμμή Ηγουμενίτσα – Πρίντεζι με τη δρομολόγηση σε συμφωνία με την Ιταλική Κυβέρνηση δυο μεγάλων μοντέρνων πλοίων. Εκείνη την περίοδο αποφασίστηκε και η κατασκευή ενός μεγάλου ξενοδοχείου στο αναπτυσσόμενο τότε Ναύπλιο οπότε την ίδια περίοδο πάρθηκε και η απόφαση ώστε στην Άρτα και το Ναύπλιο να τοποθετηθούν τα Ξενία μέσα στα δυο αντίστοιχα μεσαιωνικά Κάστρα. Ο ίδιος ανέφερε ότι η πρώτη επίσκεψή του στην Άρτα έγινε με αρμοδιότητα να σχεδιάσει και να επιβλέψει τις εργασίες κατασκευής του Ξενία της Άρτας το 1959. περιέγραψε στο κοινό όσα θυμόνταν από εκείνη την εποχή και ανέφερε πως η Άρτα είχε στραμμένα τα νότα της στο Κάστρο, γιατί εκεί λειτουργούσαν φυλακές και μάλιστα για βαρυποινίτες. «Μόνο ενδιαφέρον για το σημείο αυτό της πόλης υπήρχε από τους Αρτινούς αν γίνονταν καμία απόδραση» είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος. Περιέγραψε ότι το κτήριο των φυλακών βρίσκονταν ακριβώς στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το Ξενία, λέγοντας μάλιστα ότι ήταν βαρύ κτήριο, κοντό με μικρά σιδηρόφρακτα παράθυρα. Δίπλα υπήρχε ένα εκκλησάκι των φυλακών. Και τα δυο κτίσματα κατεδαφίστηκαν όμως όπως δήλωσε ο ίδιος δεν τους επιτράπηκε τότε να τα φωτογραφήσουν. Μάλιστα για την κατεδάφιση του παρεκκλησίου ζητήθηκε και δόθηκε η άδεια του τότε μητροπολίτη κ.κ. Σεραφείμ. Στο χώρο αυτό ανεγέρθηκε το Ξενία και παράλληλα το νέο παρεκκλήσι που είχαν υποσχεθεί στην Μητρόπολη εκείνη την εποχή ότι θα κατασκευάζονταν μετά την κατεδάφιση του παλιού. Ο κ. Ζήβας ωστόσο ανακοίνωσε ότι παράλληλα έγιναν και εργασίες συντήρηση και ανάδειξη τότε του Κάστρου. Τις εργασίες αυτές ανέλυσε στο κοινό και τόνισε ότι έγιναν με την επίβλεψη της Εφορείας Αρχαιοτήτων της Ηπείρου, δηλώνοντας πριν την ολοκλήρωση της ομιλίας του ικανοποιημένος για το γεγονός ότι από εκείνη την παρέμβαση και χωρίς να έχει μεσολαβήσει κάτι άλλο εκτελούνται σήμερα πιο ολοκληρωμένες και εντατικές εργασίες για την συντήρηση του μεσαιωνικού κάστρου.

Δηλώσεις

Ι. Παπαλέξης

Ο κ. Παπαλέξης σε δηλώσεις του προς τα τοπικά ΜΜΕ αναφορικά με την εκδήλωση ανέφερε ότι «Είναι από τις λίγες φορές, ίσως είναι η μοναδική φορά που ως Αρτινοί διαθέσαμε χρόνια για μια ημερίδα για το Κάστρο και το Ξενία που είναι μια ιστορία για την πόλη μας. Και όταν λέω ιστορία αναφέρομαι και στην ιστορία και το συναισθηματικό δέσιμο με όλους τους πολίτες και κυρίως της δίκιά μας γενιάς που μεγαλώσαμε εκεί μέσα. Μετά από μια μεγάλη περιπέτεια, από 20 χρόνια που είναι κλειστό, απομονωμένο από την Άρτα και μας το έχουν στερήσει πολιτικές αποφάσεις πολύ λαθεμένες, επιτέλους είμαστε σε μια φάση που το Ξενία και ο χώρος αυτός των τεσσάρων στρεμμάτων πέριξ αυτού, περιήλθε στο Δήμο και σε όλους τους Αρτινούς. Με πρωτοβουλία και συνεργασία της 18ης ΕΒΑ (Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων) διοργανώσαμε αυτή την ημερίδα έχοντας τη χαρά να έχουμε μαζί μας τον αρχιτέκτονα κ. Διονύσιο Ζήβα, τον άνθρωπο που δικό του έργο είναι το Ξενία της Άρτας όπως και πολλά Ξενία σε όλη την Ελλάδα. Οπότε αναλύουμε την ιστορική πλευρά για το τι είναι το Ξενία και το Κάστρο και σε ότι με αφορά έχω να ανακοινώσω όλα τα βήματα που ο Δήμος θα κάνει άμεσα και εννοώ μέχρι τα Χριστούγεννά ώστε το Ξενία να αξιοποιηθεί και πάλι και να αποδοθεί στην τοπική κοινωνία κάτι που αποτελεί αίτημα εδώ και 20 χρόνια».

Δ. Ζήβας

Ο κ. Ζήβας σε δηλώσεις του ανέφερε: «Αποδέχτηκα την ευγενική πρόσκληση της προϊσταμένης της 18ης Εφορείας της κ. Παπαδοπούλου και θεώρησα καθήκον μου να την αποδεχτώ και την ευχαρίστησα γι’ αυτό, ώστε να γυρίσω και να βρεθώ ξανά στην Άρτα έπειτα από πάρα πολλά χρόνια», και όταν έγινε αναφορά τόσο στο Ξενία όσο και στο Κάστρο, ο κ. Ζήβας ανέφερε ότι το 1959 που ξεκίνησε η κατασκευή του Ξενία μέσω του ομώνυμου προγράμματος του τότε υπουργείου Τουρισμού, ο ίδιος προέβη και σε εργασίες καθαρισμού του Κάστρου, «πάντα βέβαια με τη σύμφωνη γνώμη και υπό την καθοδήγηση του τότε εφόρου Αρχαιοτήτων στην Ήπειρο, του Σωτήρη Δάκαρη, ενός πασίγνωστου Αρχαιολόγου, δεν έκανα του κεφαλιού μου», είπε ενώ όταν ρωτήθηκε για τη σημερινή εικόνα του κάστρου και του Ξενία ανέφερε «Δεν είναι καθόλου αξιοποιημένο όπως θα ‘πρεπε», κι όταν από δημοσιογράφο τονίστηκε «αν εκτιμά ότι έχει αφεθεί στην τύχη του», αντέτεινε «Στην Ελλάδα τα πάντα είναι στην τύχη τους».

Στ. Μαμαλούκος

Εισηγητής επίσης ήταν επίκουρος καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών, αρχιτέκτων μηχανικός –αναστηλωτής ΕΜΠ, ο οποίος αναφερόμενος στην ημερίδα και το θέμα της, δήλωσε: «Πρόκειται για ένα μνημείο πραγματικά σπουδαίο. Μοναδικό. Αναφέρομαι στο Μεσαιωνικό Κάστρο της Άρτας. Δυο υπάρχουν στην Ήπειρο το Κάστρο των Ιωαννίνων και αυτό της Άρτας που κάποτε επίσης είχε μέσα σπίτια. Το ότι σήμερα είναι άδειο είναι κακό για την σημερινή του μορφή όμως από την άλλη πλευρά πολύ θετικό για την πόλη καθώς έχουμε έναν πνεύμονα που θα τον ζήλευαν και οι σπουδαιότερες πόλεις του κόσμου. Ένα χώρο μοναδικό που περιβάλλεται από τα μεσαιωνικά τείχη και έχει μέσα  ένα κτήριο εξαιρετικό του ελληνικού μοντερνισμού. Το Ξενία της Άρτας είναι πράγματι ένα από τα σπουδαιότερα κτήρια που χτίστηκαν σε δύσκολη εποχή, όντα η Ελλάδα πάλευε μόνη της καθημαγμένη από τον εμφύλιο και σε άσχημες συνθήκες κι όμως κατάφερε να παράγει μια σειρά από τέτοια κτήρια. Όπως ξέρετε τα Ξενία είναι μια σειρά ξενοδοχείων που έγιναν τότε και πράγματι ο συνδυασμός του παλιού και του μοντέρνου στο χώρο της Άρτας συνδυάζονται με ένα τρόπο μοναδικό».

ΗΧΩ της Άρτας